Nguyên lăng, Đồng Hỷ lăng hay Chiêu lăng là những tên gọi khác nhau của lăng vua Trần Nghệ Tông, vị vua thứ 8 đời nhà Trần, đây là lăng tẩm cuối cùng được xây dựng ở An Sinh. Lăng tọa lạc trên một đồi thấp tại thung lũng Khe Nghệ, xóm Bãi Đá, thôn Bãi Dài, xã An Sinh.
Trần Nghệ Tông, tên húy là Trần Phủ, sinh tháng 12 năm Tân Dậu (1321), là con thứ 3 của vua Trần Minh Tông. Trước khi làm vua, ông được phong tước Cung Định vương, khi Dương Nhật Lễ tiến ngôi ông đứng đầu hàng tôn thất, cầm quân tiến về Thăng Long, giành lại ngôi báu năm 1370, ở ngôi 3 năm (1370-1372), sau đó nhường ngôi cho em là Trần Kính, tức Trần Duệ Tông, làm Thái Thượng hoàng 21 năm. Ông mất ngày 15 tháng 12 năm Giáp Tuất (1394), thọ 74 tuổi, táng tại Nguyên lăng ở An Sinh.
Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép “Giáp Tuất (1394) năm (Quang Thái) thứ 7,…Tháng 12, ngày 15, Thượng hoàng băng, táng tại Nguyên lăng Yên Sinh, miếu hiệu là Nghệ Tông, thụy là Quang Nghiêu Anh Triết Hoàng đế”.
Sách Trần triều thánh tổ các xứ địa đồ cho biết Nguyên lăng ở xã Đốc Trại, tổng Mễ Sơn, huyện Đông Triều, phủ Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Năm Minh Mạng thứ 21 (1840) vua Minh Mạng đã cho dựng bia ghi nhớ vị trí lăng tẩm của các vua nhà Trần tại An Sinh, trong đó có Nguyên lăng.
Tại khu vực Đốc Trại xưa, nay thuộc xã An Sinh, trong khu vực Khe Nghệ thôn Bãi Dài có dấu tích lăng. Tại đây còn lại dấu vết tấm bia đá dựng năm Minh Mạnh thứ 21 (1840). Điều đó chứng minh, Nguyên lăng được xây dựng tại địa điểm này.
Cũng giống như các lăng tẩm khác, Nguyên lăng đã bị phá hủy do sự khắc nghiệt của thời gian và những biến động của lịch sử, dấu vết của Nguyên lăng còn lại không nhiều. Năm 2012, các nhà khảo cổ học đã khai quật thăm dò tại Nguyên lăng. Kết quả nghiên cứu cho thấy, Nguyên lăng là khu lăng có quy mô nhỏ và cấu trúc đơn giản nhất trong số các lăng mộ của nhà Trần tại Đông Triều, lăng chỉ có tẩm điện chính với mặt bằng hình vuông (7,70m x 7,70m), mái lợp ngói mũi sen. Việc Nguyên lăng có quy mô nhỏ, kiến trúc đơn giản so với các lăng khác là việc có thể lý giải được bởi: Trong số các lăng xây dựng ở An Sinh thì Nguyên lăng là lăng cuối cùng của nhà Trần được xây dựng (1394). Lăng được xây dựng trong bối cảnh nhà Trần đã đi đến đỉnh điểm của sự suy thoái, quyền lực hầu như nằm trong tay Hồ Quý Ly.
Bên cạnh các di tích, di vật thời Trần, tại Nguyên lăng cũng đã tìm thấy một số đồ gốm thời Lê Trung Hưng; Thần tích, thần sắc của các làng xã An Sinh, Đốc Trại cũng cho thấy, ngay cả khi các công trình kiến trúc tại Nguyên lăng đã bị phá hủy thì triều đình trung ương vẫn giao cho địa phương có trách nhiệm trông nom, thờ phụng lăng của vua Trần Nghệ Tông. Hàng năm triều đình đều có cho người kiểm tra việc trông nom và thờ phụng này nhằm đảm bảo việc trông nom, thờ phụng được diễn ra nghiêm túc.
Năm 2017, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã “Phê duyệt Dự án bảo tồn, tôn tạo di tích Nguyên lăng, thị xã Đông Triều”. Dự án được triển khai vào năm 2017 – 2018 với nguồn vốn huy động xã hội hóa. Dự án được thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, sinh hoạt văn hóa, tâm linh của nhân dân và du khách đến với di tích, góp phần giáo dục truyền thống, đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc, bảo tồn và phát huy giá trị vốn có của di tích.
BQL Khu di tích nhà Trần (Biên soạn)
